Манасиева летопис (Ватикански препис)
Миниатюра - 1r
1r
ꙇ҆ѡ҃анъа҆леѯандръвъхаⷭ҇ба҃вѣреⷩ҇цр҃ъи҆самодръжеⷰ҇
вьсѣⷨ҇бл꙽гарѡⷨи҆гръкоⷨ҇
Миниатюра - 2
2
+ дш҃ѧправедныⷯ върѫц̑ѣгн҃и +
нб҃снааврата и҆силынб҃сныⷽ
ѿвръꙁошⷾ приѫтидш҃ѫ
носимѫѧ а҆́ггл҃омъ
ꙇ҆ѡ҃анаа҆сѣ нѣцр҃ѣ ·
сн҃авеликагⷪ҇ ꙇ҆ѡ҃аа҆леѯа
ндрацр҃ѣ
Миниатюра - 2r
2r
свѣⷮневеⷱ҇рнии · и҆деⷤ҇влкⷣах҃снакрⷭ҇ѣⷮ҇раꙁбоиникⷹреⷱ · днⷭ҇е
съмноѫбѫдешивьраи · въсембѡраиприѫтъ
бц҃аи҆мт҃ихвⷭ҇а · ꙇ҆ѡ̑анаа҆сѣнѣцр҃ѣ · сн҃авеликаго
ꙇ҆ѡ҃анаа҆леѯанрⷣацр̑ѣ · и҆прѣдⷭ҇ае҆гѡа҆враамⷹпрѣѡ҆́ц̑ꙋ
веселитисѧпослѣдѣраꙗ̏ :~
Миниатюра - 91r
91r
ꙇ҆ѡ҃ алеѯандръ цр҃ь
Добавка – преминаване на Дунав при Анастасий - 102r
При а҆настаси цр҃и начѧшѧ бл҃гаре поемати ꙁемѧ сиѧ прѣшеⷣше ꙋ бъдынѣ · и҆ прѣжⷣе поѫшѫ о҆хриⷣскѫѧ ꙁемѧ и҆ посеⷨ҇ сиѫ ꙁемѧ
102r
Приа҆настасицр҃иначѧшѧбл҃гарепоематиꙁемѧсиѧ
прѣшеⷣшеꙋбъдынѣ · и҆прѣжⷣепоѫшѫо҆хриⷣскѫѧꙁемѧ
и҆посеⷨ҇сиѫꙁемѧ
Добавка – преминаването на Дунав при Константин - 124
при Костандинѣ брадатѣмь быⷭ҇ ст҃ыи ѕ҃ съборъ :~
При семь Кѡстандинѣ цр҃и прѣидошѫ бл҃гаре прѣꙁ Дѹнавъ · и҆ о҆тѧ́шѫ гръкомь ꙁемѧ сиѫ вьнеиже живѫтъ и҆ донинѣ, раꙁбившеихъ, прѣжеⷣже нарицаашесѧ ꙁемѣ сиꙗ̏ Мисїа · многоже бе счисльни сѫще, и҆спльнишѫ и҆ сиѫ странѫ Дѹнавѹ и҆ онѫ̏, до Драча и҆ дале · и҆ бѡ вла́си и҆ сръбле и҆ прочїи, вьси е҆диносѫтъ :~
124
прикостандинѣбрадатѣмьбыⷭ҇ст҃ыи
ѕ҃ съборъ :~
Присемькѡстандинѣцр҃ипрѣидошѫбл҃гарепрѣ
ꙁдѹнавъ · и҆о҆тѧ́шѫгръкомьꙁемѧсиѫвь
неижеживѫтъи҆донинѣ,раꙁбившеихъ,прѣ
жеⷣженарицаашесѧꙁемѣсиꙗ̏мисїа · много
жебесчисльнисѫще,и҆спльнишѫи҆сиѫстранѫ
дѹнавѹи҆онѫ̏,додрачаи҆дале · и҆бѡвла́сии҆сръ
блеи҆прочїи,вьсие҆диносѫтъ :~Царство апсимара тивериа - хазарски княз хаган, тервел - 126
Царство устиниана - тервел - 126-127
Добавка - 134
+ вь дн҃и сего цр҃ѣ ѿвръже сѧ ри́мъ къ фрѫгомъ, ꙁаради хꙋлъ егѡ̀ ·
Добавка – Кумани нападат Цариград - 136r
при семъ Львѣ цр҃и · Кѹмане нападошѫ[нападошѫ] на цр҃иградъ и҆ на вьсѧ ꙁемѧ · и҆жеи потонѫшѫ въ мори и҆ꙁбиени гръкы · а̑ прочѧѧ блъгаре съсѣкошѫ вьсѧ :~
Добавка – Кардамъ - 136r
при семъ Львѣ цр҃и быⷭ҇ кнѧꙃь бл҃гаромъ, Ка́рдамъ :~
Из Царство костандина сина львова и матери его - 139-143
…
· да ꙗ҆коже раꙁѹмѣсѧвь сѣ въсѹе начинаѫ и҆ творѧ · и҆ писати е҆же глѧⷮ҇ · начинаѫ на водѣ · и҆ ѿ вьсѫдѹѿчаавсѧ, прибѣже къ ка́рлѹ · бѣже фрѫжьскомꙋ племеню кнѧꙃъ карѹлъ ѡ҆нъ̀ · ригы же своѫ кнѧꙃѧ фрѫꙃи нарицаѫтъ · и҆ проси ѿ него рѫкы ꙗ҆ко великомощны · ꙗ҆ко да поможетъ е҆мѹ̀ на о҆бидѧщѫѧ е҆го · приѫтже сего карѹль · бѣше бѡ ѿ дѣда и҆ ѿц͡а христїанинъ нарицаѧ сѧ, и҆ чьтѫ хвⷭ҇ы ꙁаконы · ѹ҆срамиже сѧ молѧща сѧ сщ҃еннослѹжителѣ · и҆ подаⷭ҇ е҆мѹ пособнѫѧ и҆ великомощнѫѧ длань · и҆ пакы постави е҆го вь градѣ и҆ на прѣстолѣ · ѿ сего вьꙁмеꙁдие даѫ ка́рлꙋ л́ео, поставлѣетъ е҆го влⷣкѫ старомѹ ри́мꙋ · и҆ вѣнецъ вьꙁложи е҆мѹ гръчьскыимъ ꙁакономъ · не тъкможе нѫ и примѣси въ ꙁаконы жидов꙽скыѧ · ѿ главы даже до ногѹ масломъ сего помаꙁа ·
…
Добавка – Крум разбива Никифор - 143
С҆́ъи Ниⷦ҇форъ цр҃ь и҆ꙁыде на бл҃гарскѫ ꙁемѧ при крꙋмѣ кнѧꙃи и҆ ꙁа пръва ꙋ҆бо побѣди его · и҆ расхыти и҆мѣнїе носимоⷷ имъ то · потомже събравсѧ крѹⷨ҇ съ своими о҆ставшими ѿ раꙁбоꙗ̏ · нападе нощнѧ на цр҃ѣ · и҆ не тъкмо раꙁб̏и гръкы, нѫ и҆ самомⷹ цр҃ви главѫ ѿрѣꙁа · и҆ ѡ҆кова връⷯ҇еѧ̏ среброⷨ҇, и҆ вливаѫ виновь нѧ, дааше бл҃гароⷨ҇ пити :~
Миниатюра – Крум и Никифор - 145
Никифоръ цр҃ь и҆деⷮ на блъгары
Крꙋмъ кнѧꙃъ ꙋхвати никифора цр҃ѣ и҆ ѿсѣче главѫ е҆го
145
Никифоръцр҃ь и҆деⷮнаблъгары
Крꙋмъкнѧꙃъꙋхватиникифора цр҃ѣ
и҆ѿсѣчеглавѫе҆го
Миниатюра – Крум вдига наздравици с черепа на Никифор - 145r
крⷨ҇ꙋ кнѧꙃъ о҆кова главѫ никифора цр҃ѣ и҆ напиватъ ꙁдравицѫ бл꙽гаромь ·
145r
крⷨ҇ꙋкнѧꙃъо҆коваглавѫникифорацр҃ѣ
и҆напиватъꙁдравицѫбл꙽гаромь ·
Добавка – Крум воюва - 146r
+ съ сиⷨ҇ цр҃емъ паⷦ҇ крѹⷨ҇ кнѧꙃъ браⷩ҇ състави поⷣ, о҆дринеⷨ҇, и҆ раꙁби е҆го, ꙗко и҆ самомꙋ цр҃ви е҆два ꙋтещи · вьсеже црⷭ҇кое имѣнїе, и҆ гръчьское бл҃гаревь ꙁѧшѧ :~
Добавка – Крум - 147
+ Съ симъ Львоⷨ҇ цр҃емъ паⷦ҇ Крѹⷨ҇ брасѧ вь Ѳракї · и҆ ꙁа пръва ꙋбѡ бл҃гаре побѣдишѫ · гонѧщимже блъгароⷨ҇ гръкы не о҆па́снѣ · вьꙁвратївше сѧ о҆ни̏ раꙁбиⷲ҇иⷯ · ꙗ҆ко мало и҆ саⷨ҇ Крꙋⷨ҇ неꙋхващенъ быⷭ҇ · коню е҆го паⷣшю поⷣ нимъ +
Миниатюра – Крум разбит от Лъв Арменец - 148r
львь арменинъ раꙁби крꙋма ·
149r
львьарменинъраꙁби
крꙋма ·
Добавка – Омуртаг разбива Тома - 149r
+ При семъ цр҃и вьставъ нѣкто гръⷦ҇ и҆менеⷨ҇ Ѳома събравъ мноⷢ҇ число воискы · ꙗ҆ко мала не всѧ гръⷱ҇скѫѧ ꙁемѧ · и҆ придехотѧотѧти Миⷯ҇лꙋ црⷭ҇тво · нѫ и҆ꙁшеⷣ бл҃г꙽рскыи кнѧꙃъ Мꙋртагъ · раꙁби е҆го и҆ побѣди · ꙁане великѫ любовъ и҆мѣше съ Михаи́ломъ +
Добавка – Кръщение на българите при Михаил - 155r
+ При семъ Михаилѣ цр҃и и҆ при мт҃ри е҆го · крⷭ҇тишѫ сѧ бл҃гаре · ѿ толиже до нинѣ лѣⷮ҇ · ф҃ ꙇ҃а
Добавка – Сестрата на Борис - 156r
+ Нѣкогда бо не вѣмъ како сестра блъгарскаго кнѧꙃа плѣнена быⷭ҇ гръкы · и҆ вь црⷭ҇комъ дворѣ прѣдана быⷭ҇ и҆ кр҃щена быⷭ҇ и҆ наꙋчена книꙃѣ
Въ црⷭ҇твоже сиⷯ цр҃е и мирꙋ сѫщꙋ великѹ междꙋ гръкы и҆ бл҃гары · промѣнена быⷭ҇ на нѣкоемъ болѣрїнѣ, Ѳеоⷣрѣ кꙋфарѣ + пришеⷣшиже о҆на̀, непрѣстааше ѹ҆чити брата своего о҆ вѣрѣ хвⷭ҇ѣ · дондеже и҆ крⷭ҇ти е҆го · о҆номѹже крⷭ҇тившѹсѧ · въсташѫ бл҃гаре на ньхотѧще ꙋбити е҆го, ꙗ҆ко вѣрѫиⷯ ѡ҆ставльша · нѫт̏ъи и҆ꙁшеⷣ на браⷩ҇, побѣди ихъ · и҆ ѡ҆толи крⷭ҇ти о҆вѣⷯ волеѧ, а҆ дрѹгыⷯ и҆ нѫждеѧ :~
Миниатюра – Кръщение на българите; Добавка – кръщение на русите - 163r
кр҃щение блъгаромъ ·
...
+ при семъ Василїи цр҃и крⷭ҇тишѫⷭ҇ рꙋ́си :~
163r
кр҃щениеблъгаромъ ·
...
+ присемъвасилїицр҃икрⷭ҇тишѫⷭ҇рꙋ́си :~
Миниатюра – кръщение на русите - 166r
166r
кр҃щениерѹсоⷨ҇ ·
Добавка – Симеон воюва - 164
+ Съ̏и льⷡ҇ цр҃ь вѫгр̏ы и҆ꙁвеⷣпопи́ꙁмⷺна сїмеѡⷩ҇ цр҃ѣ бл҃гарѡⷨ҇ понеⷤ҇ воискѫ е҆го многажиⷣ раꙁби · и҆же и҆҆ раꙁбивше е҆го поплѣнивше бл҃гары, а҆ тои ꙁатвори сѧ вь Дръстрѣ +
+ Сїмеѡⷩ҇ же паⷦ҇ воевавь на вѫгр̏ѫ, поплѣни ꙁеⷨ҇ и҆хъ, а҆ самѣⷯ҇ раꙁби · и҆ въꙁвращ[сѧ] ѿ тѫ дꙋ пакы браⷩ҇ сьстави съ гръкы и҆ побѣди и҆хъ +
Добавка – Симеон - 172r
При семъ Костандинѣ цр҃и, Сїмеѡнъ цр҃ь бл҃гарскыивь ниде по мирѹ вь цр҃играⷣ и҆ блⷭ҇ви сѧ ѿ патрїарха и҆ ѡ҆бѣдова съ цр҃емъ, и҆ съ нимъ · и҆ꙁшедже ѿ тѫдꙋ начѧтъ плѣновати · и҆ брани бывши побѣди ꙁл̏ѣ гръкы, подващи :~
+ Сего цр҃ѣ внѹкѫ Петръ цр҃ь бл҃гарскыи и҆мѣ женѫ ·
172r
присемъкостандинѣцр҃и,
сїмеѡнъцр҃ьбл҃гарскыивьнидепомирѹ
вьцр҃играⷣи҆блⷭ҇висѧѿпатрїархаи҆ѡ҆бѣдо
васъцр҃емъ,и҆сънимъ · и҆ꙁшеджеѿтѫдꙋ
начѧтъплѣновати · и҆бранибывшипобѣ
диꙁл̏ѣгръкы,подващи :~
+ сегоцр҃ѣвнѹкѫпетръцр҃ьбл҃гарскыии҆мѣженѫ ·
Добавка – Симеон умира по времето на Роман - 173
+ При сеⷨ҇ цр҃и Романѣ бл҃гарⷭ҇кыи цр҃ь Сїмеѡⷩ҇ многажиⷣ до самого цр҃играда плѣни · пачеже и҆ црⷭ҇кыи дворъ пожеже, и҆ Одрⷩ҇и прѣѫтъ · и҆ при семь цр҃и ѹмрѣтъ ·
Миниатюра - 174
174
+ црⷭ҇твокѡстандинабагрѣнорѡ́днагосн҃альвова +
+ симеѡⷩ҇цр҃ьбл҃гароⷨ҇ꙁапалии҆пигиѫ ·
Миниатюра – Симеон умира; Добавка – цар Петър умира, синовете му Борис и Роман - 175
[миниатюра] ꙁде ꙋмрⷮѣ Симеѡⷩ҇ цр҃ь бл҃гароⷨ҇ · сн҃ъ Львовъ Костандиⷩ҇
...
+ При сеⷨ҇ Ро́манѣ цр҃и, Петръ цр҃ь бл҃гаркⷭ҇ыи ꙋмрⷮ҇ѣ · сн҃ове же е҆го Борысъ и҆ Рѡ́манъ талникасѫщавь цр҃иградѣ, ѿпѹщена быста вь своа си̏ :~
175
[миниатюра] ꙁдеꙋмрⷮѣсимеѡⷩ҇цр҃ьбл҃гароⷨ҇ · сн҃ъльвовъ костандиⷩ҇
...
+ присеⷨ҇ро́манѣцр҃и,петръцр҃ьбл҃гаркⷭ҇ыиꙋмрⷮ҇ѣ ·
сн҃овежее҆гоборысъи҆рѡ́манъталникасѫ
щавьцр҃иградѣ,ѿпѹщенабыставьсвоаси̏ :~
Добавка – русите пленяват българска земя - 177r
+ При семъ Никифорѣ цр҃и плѣнишѫ рѹси блъгарⷭ҇кѫѧ ꙁемѧ по дващь въ двѣю лѣтѹ цр҃еви Никифорѹ и҆ꙁведшѹ свѧтцлава на нихъ :~
Миниатюра – руси пленяват българи - 178
178
рꙋскыиплⷩ҇ѣе҆женаблъгары ·
Миниатюра – плен на руси; отиват в Дръстър - 178r
178r
плѣнърꙋскы
и҆дѫⷮ҇вьдръстръ ·
Добавка – Цимисхи превзема Преслав - 182
+ Съи̋ цр҃ь Цимисхи прѣѫтъ Прѣслⷡ҇а · и҆ вьꙁеⷨ҇ всѧ црⷭ҇кы бѣлѣгы · и҆ самого Бориса ѿвеⷣ вь цр҃игрⷣа · съвлѣче е҆го тамо съ црⷭ҇кыⷯ · и҆ створи е҆го магистра · сеже еⷭ҇ санъ велиⷦ҇вь гръцѣⷯ҇ : попрѣѫтиже прѧслаⷡ҇стⷨ҇ѣ · Свѧтславѹ кнѧꙁѹ рꙋ́скомѹ поплѣнившⷹ бл҃гарⷭ҇кѫѧ ꙁемѧ · и҆ поⷣ себе сътворшⷹ · и҆ вь Дръстрѣ емⷹ сѫщѹ · шеⷣ тамⷪ҇ Цимисї съ многыми ратми побѣди е҆го · самⷢ҇оже свое волнѣ ѿтпꙋсти · нѫѝтъ̏и дошеⷣвь Печенѣгы тамо скончасѧ сь всѣми своими :~
Миниатюра – Цимисхи превзема Преслав, Василий превзема Плиска - 183
Цимисхии цр҃ь прѣѫтъ Прѣславъ
Василїе цр҃ь прѣѫть Плискѫ ·
183
цимисхиицр҃ьпрѣѫтъпрѣславъ
василїецр҃ь прѣѫтьплискѫ ·
Миниатюра – Василий разбива Самоил и ослепява хиляди българи; при вида на ослепените Самоил умира - 183r
+ Василїе цр҃ь раꙁби Самоила цр҃ѣ бл҃гарѡⷨ҇ · и҆ ослѣпи · е҃ꙇ · хилїа́дъ блъгаръ и҆ видѣвъ Самоилъ цр҃ъ ослѣпеныхъ и҆ ѿ ꙗда ꙋмрѣтъ :~
183r
+ василїецр҃ьраꙁбисамоилацр҃ѣбл҃гарѡⷨ҇ · и҆ослѣпи · е҃ꙇ ·
хилїа́дъблъгаръ
и҆видѣвъ самоилъцр҃ъослѣ
пеныхъи҆ѿꙗда
ꙋмрѣтъ :~
Добавка – Василий разбива Самоил и превзема България - 184
+ Съ̏и Василїе цр҃ь раꙁби Самои́ла цр҃ѣ бл҃гарѡⷨ҇ по, вⷳ҇ · и҆ прѣѫⷮ꙽ Бъдыⷩ҇, и҆ Пли́скѫ, и҆ Великы Прѧслⷡ҇а, и҆ малыи · и҆ прочѧѧ градовы многы · нѫ и Скопїе прѣдано быⷭ҇ емꙋ Романоⷨ҇ · сн҃а Петра цр҃ѣ · тамо бо бѣ далъ емⷹ Самоилъ влⷣати · и҆ бо бл҃гаре до О҆хрида и҆ до Драча и҆ дале црⷭ҇твовашѫ :~
+ Съи̋ цр҃ь Василїе многы и҆ бесчислъны плѣновы створи бл҃гарѡⷨ҇ · и҆ раꙁбоѫлюты · и҆ бо раꙁбивъ Самои́ла цр҃ѣ, е҃ꙇ · хилїадъ бл҃гаръ о҆слѣпи · на всѣко · р҃ · е҆динⷢ҇о о҆ставлѣѧ съ̋ е҆днⷨ҇ѣ о҆комъ, и҆ ѿсла и҆хъ кь Само́илѹ цр҃ю · ви́дѣвже иⷯ о҆́нъ, ѿ ꙗ҆да ѹ҆мрѣть +
Добавка – от Василий България бе гръцка област, та чак до Асен - 186r
+ ѿ сеⷢ҇ Василїа быⷭ҇ бл҃гар꙽ское црⷭ҇тво поⷣ о҆бластїѧ гръчьскоѧ · даже до А҆сѣнѣ цр҃ѣ блгароⷨ҇ · а҃ го̀ +
Миниатюра – Йоан Асен, Йоан Александър, Михаил, Йоан Срацимир - 205
205
ꙇ҆ѡ҃а҆сⷩ҇ѣ ц҃р
а҆ггл҃ъгнⷣъ ·
ꙇ҆ѡ҃алеѯандр цр҃ь
миⷯи́ль,цр҃ь
ꙇ҆ѡ҃сраⷰ҇миⷬ҇ц҃р ·